Marksizm Nedir, Komünizm Ne Kadar Uzakta?

kapitalizmde belirleyici tüm üretim araçları toplumsallaştığı için ve ikilemenin de engeli bizzat sermaye olduğu için fazla emek zamana bireysel el koyma dönemi tarihsel olarak aşılmış olacaktı. Bu fazla emek ancak ortaklaşa toolumsal ilişki biçimi ile çok daha verimli değerlendirebilirdi. Komünal toplum fazla emek zamanı yaratacak denli toplumsal emeğin üretim güçlerinin gelişmemesinin komünist toplum fazla emek zamanına bireysel sahiplenmenin artık olanaksızlığı ve gereksizliğinin ifadesiydi. Ama tüm bu sürecin aktörü ekonomi değil ekenomik ilişkilere giren insanlardı. Ekonomik ilişkilere giren insanlar arasındaki sınıf çatışması tarihin motorudu. Demek oluyordu ki komünal toplumda da komünist toplumda da sınıf çatışması yoktu. Komünist toplumla hem bilinen anlamı ile tarih hem de ekonomik ilişkiler ortadan kalkacak insanlığın bambaşka bir tarihsel serüveni başlayacaktı.